Unai Ayala “Adimen artifiziala, 5G-a edo robotika bezalako teknologiek etxeko ospitale-arreta ahalbidetuko dute”

Unai Ayala, coordinador sectorial de I+D Salud, Maialen Aginagalde, coordinadora del grado en Ingeniería Biomédica y Maitane Barrenetxea, coordinadora del máster en Tecnología Biomédica en Mondragon Unibertsitatea

Teknologia horiek ahalbideratuko dute erretinako irudietan adimen artifiziala erabiltzea Parkinson gaixotasuna duten pazienteak monitorizatzeko, zauri kronikoak sendatzeko erabiltzen diren apositu biodegradagarriak sortzea, edo baita, biriketako minbizia tratatzeko irudi-biomarkatzaileak erabiltzea ere. Mondragon Unibertsitateak zortzi ikasturte daramatza Ingeniaritza Biomedikoko gradua eskaintzen, eta lau, Teknologia Biomedikoen masterra ematen. Unibertsitateak bi eskaintza horiek bio-osasun sektoreari lotutako hainbat  euskal proiekturekin uztartzen dituen. Maialen Aginagalde graduko koordinatzailearekin, Maitane Barrenetxea masterraren koordinatzailearekin eta Unai Ayala I+G osasuneko sektoreko koordinatzailearekin hitz egin dugu.  

Euskadin bio-osasuna RIS 3 Euskadi espezializazio adimenduneko estrategiaren lehentasunezko blokeetako bat da. Sektoreko enpresek eskatzen al zuten horrelako gradu eta master bat arlo horretan talentu propioa izateko helburuarekin?  

(Maialen): 2012an, teknologia biomedikoen industrian (MedTec) aukera handia ikusi zuena Mondragon Korporazioa izan zen; izan ere, sektore horrek eragin positiboa du pazienteen osasunean, eta eraginkortasuna hobetzen du erakunde sanitarioetan, beste abantaila batzuen artean. Testuinguru horretan, esparru horretan enpresak sortzea bultzatu nahi bazen, baita lehendik zeuden enpresak dibertsifikatzea bilatzen bazen ere, beharrezkotzat hartu zen sektore hori ezagutuko zuten ingeniariak sortzea, hau da, ingeniari biomedikoak sortzea. Diziplina oso berezia da, eta berariazko premiak ditu. 

Bizi-itxaropen handiagoarekin, medikuntzan teknologia ezartzea al da pertsonen osasunean hobekuntzarik handienak egiteko bidea?  

(Unai): kalkulatzen da 30 urte barru 60 urtetik gorako biztanleria bikoiztu egingo dela eta 80 urtetik gorako pertsonen kopuruak nabarmen egingo duela gora. Bizi-itxaropena handitzeak gaixotasun kronikoak dituzten pazienteen kopurua nabarmen handitzea ekarriko du, eta horrek osasun-kostu handia eragingo dio sistemari. Horregatik, funtsezkoa da, eraldaketa digitalaren eskutik, laguntza-, tratamendu- eta prebentzio-eredu berriak sortzea, kostu horiek murrizteko. Adimen artifiziala, 5G-a, errealitate areagotua edo birtuala, robotika edo 3D inprimaketa bezalako teknologiek ahalbidetuko dute etxean ospitale-arreta izatea, erantzun-denbora azkarrak izatea, tratamenduen eraginkortasuna handitzea edo datuen ustiapenak gidatutako prebentzio-medikuntza bat. Adinekoen bizi-kalitatea hobetuko duten laguntza-teknologia berrien beharra ahaztu gabe. 

Makina-erreminta bezalako beste esparru batzuetan aritu diren euskal enpresek biomedikuntzari lotutako banaketak sortu dituzte. Zein da sektore honetan dagoen hazkunde-ahalmena?  

(Unai): Euskal industria-enpresek gaitasun teknologiko handia dute sektorearen etorkizuneko beharrei erantzuteko. Dibertsifikazioaren adibide bezala, Mondragon Korporazioko hainbat kooperatibak esparru horretan soluzioak garatzearen alde egin dute, hala nola Kiro-Grifolsen arrakasta, Korporazioaren eta Assembly, Loramendi eta Aurrenak kooperatiben arteko ekimena, edo Ulmak irudi mediko ez-inbaditzailean oinarritutako soluzioak garatzearen aldeko apustua. Sektore biomedikoak hazkunde-potentzial handia du Euskadin, eta hori agerian geratzen da azken urteetan sektorean enpresa-kopuruak izan duen igoerarekin. Gaur egun 200 baino gehiago dira.  

Zein da graduatuen profila?   

(Maialen) Ingeniari biomedikoa oso diziplina anitzeko profila da, eta arlo asko jorratzen ditu hainbat diziplinen ezagutzaren bidez (medikuntza, elektronika, mekanika, informatika…). Horregatik, unibertsitate bakoitzaren profila desberdina izaten da eta hori ikasketa-planak zehazten du. Mondragon Korporazioak osasun-sektorerako ingeniariak prestatzeko beharra ikusi zuenean, lehendik zeuden enpresak aztertu zituen, baita sortzen ari ziren eta Euskadiko sektorean sar zitezkeen esparruak ere. Horrela, Mondragon Unibertsitatearen ingeniaritza-profila definitu zen, graduaren lau urteetan honako eremu hauetan zentratuko zena: ortesiak, protesiak eta inplanteak, eHealth, ospitaleko ekipamendu medikoa, medical devices, irudiak eta seinale biomedikoak, osasun-instalazioak eta araudia, eta produktu bioteknologikoen logistika eta automatizazioa.  

(Maitane): Osasun sektoreko aurrerapen teknologikoen ondorioz profesional berriak prestatzeko premiei erantzuten die Teknologia Biomedikoak masterrek. Hori dela eta, Teknologia Biomedikoak Masterreko tituludunek gaitasun tekniko aurreratuak dituzte EAEn sektore hori mugitzen duten teknologietan, hala nola seinale eta irudi biomedikoen prozesamenduan, fabrikazio gehigarrian edo adimen artifizialean. Horrek abantaila handia ematen die Masterreko ikasketak amaitu dituztenei EAEko sektore biomedikoan sartzerako orduan.  

Biomedikuntzaren sektorean beste espezialitate tekniko batzuetan trebatutako pertsonak sar daitezke masterren honen bidez?  

(Maitane): Hala da, ingeniaritza biomedikoko gradua duten pertsonek masterrean zuzenean sartzeko aukera dute. Ingeniaritzaren esparruko eta beste espezialitate zientifiko-tekniko batzuetako gainerako tituludunak ere masterrean sar daitezke, zenbait prestakuntza-osagarri eginez (1-2 irakasgai). Osagarri horiek online egiten dira, ikaslearen erritmoa jarraituz, masterra hasi aurreko ikasturtean.  

Tituludun horien profila bereziki interesgarria da sektoreko enpresentzat; izan ere, jatorrizko titulazioari buruzko ezagutza sendoak dituzte (elektronikoa, mekanikoa, informatikoa, eta abar), bai eta sektore biomedikoaren arazoei irtenbidea emateko behar diren ezagutza teknikoak ere, azken horiek masterra garatu bitartean eskuratu baitituzte. 

Gainera, profil hori Teknologia Biomedikoak Masterrean sartzea oso egokia izan da ikasgelako prestakuntza-esperientziaren ikuspegitik, diziplina anitzeko lantaldeak sortzeko aukera ematen baitu, sektore biomedikoan oso ugariak direnak. 

SPRI Taldeak euskal enpresen I+G bultzatzen du tresnekin, aktiboekin, laguntzekin, lantalde eta aliantzekin, ikerketa sustatzeko eta teknologia berriak sortzeko. Hori dena Elkartek, Emaitek edo Hazitek bezalako programen bidez lortzen da, eta horien informazioa hemen dago eskuragarri.